Partnerstvom do snažnije podrške djeci i odraslima sa smetnjama u razvoju

Podgorica, 28. jun 2024.

Izgradnja jakih partnerstava je ključna za povećanje institucionalnih kapaciteta za prevenciju institucionalizacije osoba sa invaliditetom, i sveukupno da se napravi preko potreban napredak u ostvarivanju prava osoba sa invaliditetom u Crnoj Gori

To je zaključeno na konferenciji održanoj 28. juna u Podgorici u organizaciji Vlade, Institucije Ombudspersa i Sistema UN u Crnoj Gori, na kojoj su predstavljeni ključni rezultati dvogodišnje inicijative „Unapređenje inkluzije djece sa smetnjama u razvoju i odraslih sa invaliditetom u Crnoj Gori“.  Zajednički program finansiran je od strane UN Partnerstva za osobe sa invaliditetom (UNPRPD), a sprovode ga UNDP i UNICEF uz podršku savjetnice UN za ljudska prava, u saradnji sa Ministarstvom rada i socijalnog staranja, Ministarstvom za ljudska i manjinska prava, kancelarijom Ombudsmana i organizacijama osoba sa invaliditetom.

Predstavnica Ministarstva rada i socijalnog staranja, Budimirka Đukanović, ukazala je da je “ministarstvo, u saradnji sa UN i institucijijom Zaštitnika u prethodne tri godine učestvovao u implemtaciji projekta u okviru ostvarivanja nacionalnih razvojnih prioriteta i Ciljeva održivog razvoja i realizacije međunarodno priznatih obaveza Vlade u domenu ostvarivanja ljudskih prava, socijalne inkluzije i reformske agende povezane sa procesom pristupanja Crne Gore EU”. Đukanović je navela da je projekat započet kao sastavni dio Integrisanog programa saradnje Crne Gore i Ujedinjenih nacija, tokom 2021. u dijelu promocije prava osoba sa invaliditetom. 

Projekat je realizovan u 2022. i 2023. godini, a prethodila je početna faza, 2021. godine, tokom koje su predstavnici Vlade, Zaštitnika, osobe sa invaliditetom i organizacije osoba sa invaliditetom (OPDs) konsultovane o prioritetnim oblastima.

Zaštitnik Siniša Bjeković kazao je da se unutra ove, po brojnim indikatorima najviše marginalizovane društvene grupe, nalaze mnogi članovi društva koji su dodatno opterećeni barijerama u ostvarivanju svojih prava. 

"U toj višestrukoj i intersekcijskoj nejednakosti prilično često se dešavaju situacije koje su izvan pažnje onih koji se kroz život probijaju sa znatno manje prepreka u ostvarivanju faktičke ravnopravnosti u društvu i državi" – kazao je Bjeković uz poziv privrednim subjektima i apel na korporativnu društvenu odgovornost u integraciji osoba s invaliditetom.

Iskazao je nadu da će predstojeća reforma socijalne i dječije zaštite usvojiti drugačiji pristup i pronaći odgovarajuće modele brige za djecu sa posebnim razvojnim potrebama"koja će rasteretiti, a ne osloboditi obaveze i samu porodicu, kao bitan faktor u životu svakog djeteta bez obzira na bilo kakvo lično svojstvo".

Zahvalio je partnerima iz UN agencija, primarno UNICEF-a, sa kojima je, kako je naveo, urađeno nešto što je država zaboravila ili stavila u drugi plan "a to je da projektujemo i stavimo u funkciju nezavisno tijelo koje će vršiti praćenje izvršavanja obaveze države prema Konvenciji UN o pravima osoba sa invaliditetom".

„Ujedinjene nacije u Crnoj Gori nastavi će da pružaju podršku zemlji i zalažu se za jednakost, jednakost i puno uključivanje osoba sa invaliditetom u crnogorsko društvo u skladu sa obavezama zemlje koje proističu iz ratifikacije Konvencije Ujedinjenih nacija o pravima osoba sa invaliditetom“, kazala je Nela Krnić, vršiteljka dužnosti predstavnika UNICEF i projektna koorinatorka. Ona je zahvalila organizacijama za prava osoba sa invaliditetom, Ombudsmanu, ministarstvima i drugim partnerima na odličnoj saradnji u protekle dve godine.

U okviru zajedničkog programa, 100 profesionalaca iz različitih sektora, obučeno je za sprječavanje institucionalizacije, razvoj modela usluga na nivou zajednice i pružanje psihosocijalne podrške. Postavljeni su temelji za osnivanje prvog crnogorskog Centra za hraniteljstvo za podršku djeci sa smetnjama u razvoju. Istraživanje potreba odraslih osoba sa invaliditetom rezultiralo je identifikacijom ključnih usluga podrške zajednici koje su im potrebne i analizom troškova tri takve usluge. Smjernice za budžetiranje koje uključuje osobe sa invaliditetom su razvijene, sa ciljem da se povećaju resursi za usluge u zajednici, ali sveukupno radi jačeg ostvarivanja prava osoba sa invaliditetom. Znakovni jezik – koji je sada zvanično priznat – takođe je olakšan u okviru programa.

Program je podržao uspostavljanje prvog nezavisnog mehanizma za praćenje koji vodi kanclearija Ombudsmana i koji uključuje deset organizacija osoba sa invaliditetom. Mehanizam već nadgleda implementaciju Konvencije UN o pravima osoba sa invaliditetom u Crnoj Gori. U okviru programa je obavljeno deset terenskih posjeta koje su se, između ostalog, bavile inkluzivnim obrazovanjem, socijalnom i dječijom zaštitom i stanjem u psihijatrijskoj bolnici Dobrota. Članovi su iznijeli identifikovane izazove i dali preporuke nadležnim organima za rješavanje ovih problema.

Uz podrška programa, nedavno ponovo osnovana Uprava za zaštitu osoba sa invaliditetom od diskriminacije, u Ministarstvu za ljudska i manjinska prava, omogućava izradu dvogodišnjeg akcionog plana za napredovanje na glavnom strateškom dokumentu o pravima osoba sa invaliditetom. 

„Kritično je važno što je obezbijeđeno učešće organizacija osoba sa invaliditetom u svim fazama procesa, od početne analize situacije, kreiranja reformskog projekta i njegove implementacije“, kazala je Krnić i podsjetila da je sistem UN u Crnoj Gori integrisao prava osoba sa invaliditetom u svoje strateške dokumente, a takođe i organizovao obuke za više od 80 svojih zaposlenih o uključivanju osoba sa invaliditetom u programe UN, koje su sprovele organizacije osoba sa invaliditetom.

„Ovaj projekat nas je nekako povezao jer obično nemamo priliku da sarađujemo. Da, imamo saradnju između roditelja djece i omladine sa smetnjama u razvoju, ali ovaj projekat je pružio priliku da radimo sa drugim organizacijama za osobe sa invaliditetom“, kazala je predstavnica organizacije osoba sa invaliditetom koja je učestvovala u programu.

Ostvarivanje prava djece i odraslih sa smetnjama u razvoju važan je aspekt rada UN u Crnoj Gori i jedan od temeljnih uslova za ispunjenje obećanja datog u okviru Ciljeva održivog razvoja i napredovanje u okviru Strategije UN za uključivanje osoba sa invaliditetom. 

Stoga će se u predstojećem periodu nastaviti sa radom na jačanju institucionalnih kapaciteta za sprječavanje institucionalizacije djece i odraslih sa smetnjama u razvoju. Predstavnici organizacija za prava osoba sa invaliditetom nastaviće da prate sprovođenje Konvencije Ujedinjenih nacija o pravima osoba sa invaliditetom u Crnoj Gori, kroz saradnju sa institucijom Ombudsmana.